Bebekli Evlerde Soba Zehirlenmesi
Cem Özgüner, Yangın Güvenlik Uzmanı
Özellikle kış aylarında ülkemizde sık sık haberlere konu olan karbonmonoksit zehirlenmesi olgusuna bir de bebekli evler çerçevesinden bakmak lazım. Bebek sağlığı açısından evlerin havalandırılmasının ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. Bu havalandırmalar sizi ve bebeğinizi karbonmonoksitten de koruyabilir.
Karbonmonoksit Nedir, Nasıl Oluşur ve Nasıl Zehirler;
Karbonmonoksit CO sembolleri ile gösterilir, bir adet karbon ve bir adet oksijen atomundan oluşan bir moleküldür. Zehirleyici olduğu kadar patlayıcıdır. Eksik yanma sonucu oluşur. Evimizde kullandığımız ocaklar, sobalar, kataliktik tipi ısıtıcılar, şofbenler, kombiler ve benzeri yakıcı cihazların tamamında karbon içeren yakıtlar oksijenle birleşerek yanar.
Normal koşullarda sağlıklı yanma sonucu karbondioksit, CO2, yanma ürünü olarak ortaya çıkmalıdır. CO2 zehirlemez, yüksek oranda ortamda bulunursa boğulmaya neden olur. İyi havalandırılmayan evlerde veya gaz/hava karışım oranı iyi ayarlanmamış ocak, şofben gibi gazlı ısıtıcılarda istenmeyen yanma ürünü olarak açığa çıkan karbonmonoksittir. Yani eksik oksijenle yanma sonucudur, ya evinizde hava oksijen yönünden fakirdir ya da ocağınızın ayarı bozulmuş, yanma memelerine fazla gaz gitmektedir. Baca bağlantılarında meydana gelen arızalar, ters rüzgarlar ve yanma ürünler ev içi havaya bırakılan katalitik soba ve ocak gibi ısıtıcılardan evimize CO girebilir.
Bebekli bir evde hala sigara içmeye cesaret ediyorsanız size bir kötü haberimiz daha var, evdeki bebeğinizi sigara dumanındaki CO zehirleyecektir, yani sigaranın tek zararı nikoin değildir. Emziren bir annenin hala sigara içmesini düşünmek bile istemiyoruz ama eğer bunu yapıyorsanız bebeğiniz ile ilgili bilgi toplamak için internette zaman kaybetmeyin, en önemli ve bir numaralı işiniz sigarayı bırakmak.
Karbonmonoksit, solunduktan sonra akciğerler aracılığıyla kana geçer. Karbonmonoksit gazı kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan ve dokulara oksijen taşıyan hemoglobine oksijenden ortalama 200 kat daha hızlı bağlanır. Karbonmonoksitin hemoglobinle birleşmesi sonucu karboksihemoglobin (COHb) oluşur. Vücudumuzda yer alan oksijen azalarak karbonmonoksit ile yer değiştirir. Kan dokulara yeterince oksijen taşıyamaz. Kalp, beyin ve diğer organlarımız çalışamaz hale gelir. Bu da hastalıklara ve en kötüsü ölümlere neden olur.
CO her seferinde ölüme neden olmaz. Bilmeden uzun süre ile düşük seviyede CO?ya maruz kalmak bazı kronik hastalıklara neden olabilir. Sigara içenler sürekli olarak CO zehirlenmesi ile karşı karşıyadırlar, sigara içen hamilelerin kanlarında yeteri kadar oksijen taşınamaz, fetüs bu durumdan etkilenir. Aynı şekilde emziren annenin kanında yükselen karboksihemoglobin oksijen taşınmasını etkiler ve annenin süt kapasitesi düşer. Daha da kötüsü bebek ve anne arasındaki o inanılmaz süt üretim mekanizması zarar görebilir.
Karbonmonoksit zehirlenmesinde ilk belirtilerin baş ağrısı, yorgunluk hissi, mide bulantısı, nezle hali olması nedeni ile nezle ve grip gibi viral hastalıklarla karışabilmektedir. Önemli bir fark, bu tip zehirlenmede ateş görülmez.
Genellikle semptomların ağırlığı CO düzeyi ve maruz kalınan süre ile ilişkilidir ama bu her zaman geçerli olmayabilir. Bebeklerde durum biraz daha ağır gelişebilir. Yurdumuzda rastlanılan vakalarda CO zehirlenmesine uğradığı düşünülen bebekler oksijen tedavisine büyüklere göre daha geç cevap verirler. Yetişkin kişilerde 100% oksijen tedavisi 1 saat içinde kandaki COHb oranını yarıya düşürebilir, bebeklerde bu süre daha da uzamaktadır.
Belirti ve Bulgular:
- Düşük yoğunluktaki CO’e defalarca maruz kalınmışsa: baş ağrısı, güçsüzlük, düşünme güçlüğü, parestezi, göğüs ağrısı, çarpıntı, görme bozuklukları, bulantı, ishal, karın ağrısı, kişilik değişimleri görülebilir. Bebeğinizin sürekli ağlamasının bir nedeni de CO olabilir.
- Akut CO zehirlenmesinde derin uyku ve ardından da koma hali görülür. Haberlerden hatırlayın; banyo yaparken zehirlenen insanlar kendilerini basitçe dışarı çıkaramayacak duruma düşmektedir. CO önce sezgi ve yargı kabiliyetinizi azaltır, ardından uyku isteği gelişir, uykuya dalan kişiyi kurtaracak başkası yoksa bu uyku sonsuza dek sürebilir. Yüksek oranda karbonmonoksit ile zehirlenmeniz halinde kendinizi de bebeğinizi de kurtaramazsınız.
Önlemler:
- Bebekli olsun veya olmasın evlerinizde bacaya bağlanmamış ısıtıcı kullanmayın. Katalitik sobalar, mangallar, ocaklar vb. ısıtıcıları kullanmayın.
- Isıtıcılarınızın baca bağlantılarını kontrol edin, her yıl düzenli baca temizliği yaptırın.
- Kapalı banyoların içinde şofben kullanmayın.
- Bebeği sıcak tutmak için ev içinde ilave ısıtıcı kullanmak zorunda kalırsanız içerdeki hava kalitesini bozmayacak, tercihan elektrikli ısıtıcıları kullanın.
- Bir karbonmonoksit dedektörü alın, yerden 150 cm yükseğe takın, tercihan mutfak veya kombinizin takıldığı alana takın.
Kat kaloriferi kullanıyorsanız baca bağlantılarına dikkat edin. Kaloriferin dışardan hava almasını sağlayın.
